Η σχολική εμπειρία μέσα από τη συλλογή του Μάνου Ελευθερίου

Ένας ανεκτίμητος αρχειακός “θησαυρός” από την προσωπική συλλογή του ποιητή, συγγραφέα και στιχουργού Μάνου Ελευθερίου περιμένει αυτό το καλοκαίρι τους επισκέπτες του μεσαιωνικού οικισμού της Άνω Σύρου.

Χειρόγραφες σημειώσεις, ασκήσεις μαθητών, μαθητολόγια, ενδεικτικά, τετράδια καλλιγραφίας δημοτικών σχολείων, καθώς και φωτογραφικό αναμνηστικό υλικό από διάφορα μέρη της Ελλάδας, περιλαμβάνονται στην έκθεση “Τετράδια και φωτογραφίες μαθητών από τον 19ο αιώνα”, που οργάνωσε και επιμελήθηκε η ιστορικός τέχνης Μαρίζα Δαλεζίου.

Η έκθεση φιλοξενείται στον έναν εκ των δύο νέων εκθεσιακών χώρων του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης στην Πιάτσα της Άνω Σύρου, με στόχο να αποτελέσει μία “κυψέλη” πολιτισμού καθ' όλη τη διάρκεια του έτους.

Η “βεντάλια” της μαθητικής καθημερινότητας

Σύμφωνα με την κ. Δαλεζίου, “το μαθητικό τετράδιο κατέχει έναν ιδιαίτερο ρόλο στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ακολουθεί μια δική του πορεία στα εκπαιδευτικά πράγματα, μια ιστορία που δεν έχει γραφτεί ακόμη ή καλύτερα δεν έχει ερευνηθεί συστηματικά, Τα τετράδια της συλλογής του Μάνου Ελευθερίου από τα τέλη του 19ου αιώνα ως τη δεκαετία του 1960, ανοίγουν τη βεντάλια της καθημερινότητας του μαθητή και του παιδιού που δοκιμάζεται απέναντι στους εκπαιδευτικούς θεσμούς. Ειδικότερα τα εξώφυλλά τους συχνά αντανακλούν τις επιδιώξεις της εκάστοτε εκπαιδευτικής πολιτικής και του ιδεολογικού οπλοστασίου της. Πώς ήταν τα τετράδια έναν αιώνα πριν; Για ποιους; Δεν γνωρίζουμε πολλά για το χρώμα τους ούτε πότε συγκεκριμένα επιβλήθηκε το ντύσιμό τους με μπλε χαρτί”.

Η πολυποίκιλη εικονογράφηση παράλληλα με την μονοχρωμία του εξώφυλλου συνδυάζει άλλοτε την ανεμελιά της σχολικής ζωής και των ιδανικών της και άλλοτε υιοθετεί πρότυπα θρησκευτικά και εθνικιστικά.

Συνεπώς στο μαθητικό τετράδιο μπορούμε να ανακαλύψουμε όχι μόνο τις ασκήσεις των μαθηματικών ή τις εξηγήσεις των λατινικών ή ακόμα την ανιαρή θεματολογία των εκθέσεων αλλά την πλήξη ή την απόδραση από τους κανόνες μια παιδικής ψυχής.

Σπάνιο αρχειακό υλικό

Σε δηλώσεις της στην “Κοινή Γνώμη” η κ. Δαλεζίου κάνει λόγο για μία μεγάλη γκάμα υλικού, το οποίο κλήθηκε να συνθέσει και να ενώσει για να υπάρχει μία σαφήνεια στην έκθεση. “Κάποια κομμάτια του είναι σπάνια, όπως εκείνα που έχουν σχέση με τη Μικρασιατική καταστροφή και τους πρόσφυγες από Σμύρνη και Καππαδοκία”, αναφέρει χαρακτηριστικά.

Μεταξύ άλλων, αναφέρεται και στο υλικό, μέσα από το οποίο καλύπτεται σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της Σύρου. “Υπάρχουν φωτογραφίες από τα παρθεναγωγεία στην Ερμούπολη, στα έλη του 19ου αιώνα, τετράδια μαθητριών μεγαλοαστικών οικογενειών όπως της Όλγας Σαράγγη, τετράδια μαθητών, που δεν γνωρίζουμε ονόματα, αλλά προέρχονται από τη Σύρο, καθώς και κάποια επίσημα κρατικά έγγραφα που έχουν σχέση με τους διδασκάλους στην Άνω Σύρο και την Ερμούπολη”, σημειώνει.

Μαρίζα Δαλεζίου: “Απαραίτητη η στήριξη του δήμου”

Από την πλευρά της υπογραμμίζει τη σημασία διαφύλαξης και ανάδειξης ιστορικών αρχείων, όπως το υλικό του κ. Ελευθερίου, το οποίο αξιοποιήθηκε με τη δέουσα προσοχή και αγάπη. “Όταμ επιθυμείς να κάνεις μία σοβαρή έκθεση, τεκμηριωμένη δεν πετάς το υλικό στους τοίχους ή τις προθήκες. Πρέπει να υπάρχει ένα σκεπτικό, γιατί γίνεται η έκθεση και πώς το υλικό μπαίνει στον εκθεσιακό χώρο” τονίζει, διευκρινίζοντας ότι για την πραγματοποίηση τέτοιων εκθέσεων κρίνεται απαραίτητη η στήριξη ενός δημοτικού φορέα.

Την επιθυμία της για συνέχιση της έκθεσης και τους χειμερινούς μήνες, εξέφρασε με τη σειρά της η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού κ. Θωμαή Μενδρινού, σημειώνοντας ότι αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στον κόσμο να επισκέπτεται την Άνω Σύρο και να ανακαλύπτει την ιστορία μέσα από ένα αρχείο, τεράστιας αξίας.

“Ένας οικισμός όπως η Άνω Σύρος και κάθε οικισμός με αυτά τα αρχιτεκτονικά και ιστορικά χαρακτηριστικά θα πρέπει να έχει δραστηριότητα καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, ώστε να μπορέσει να επιβιώσει. Δεν είναι μόνο πώς θα πιούμε το ποτό, πρέπει να υπάρχει κίνηση, άνοιγμα των αιθουσών και να γίνονται πράγματα. Αυτό είναι σημαντικό και γι' αυτούς που ζουν πάνω, γιατί έχουν εικόνες, παραστάσεις αλλά αυτό δείχνει ότι υπάρχει ζωή σε έναν οικισμό”, κατέληξε η κ. Δαλεζίου.

Η κ. Μενδρινού δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει από καρδιάς τόσο τον κ. Ελευθερίου για το υλικό που παραχώρησε, στο πλαίσιο του προγράμματος “Σύρος Πολιτισμός – Culture 2015”, όσο και την κ. Δαλεζίου η οποία συντόνισε τις εργασίες επισκευής τόσο της Αίθουσας 3 όσο και της αίθουσας πρώην ΔHKΕΔΑΣ στην Πιάτσα της Άνω Σύρου.

Η έκθεση “Τετράδια και φωτογραφίες μαθητών από τον 19ο αιώνα” λειτουργεί καθημερινά από τις 19:00 έως τις 22:30.