Τριάδα ομοούσιος

Αν και με κοινή καταγωγή, οι θρησκείες μας των Χριστιανών, των Εβραίων και των Μουσουλμάνων, έχουν και κάποιες θεμελιώδεις διαφορές. Μια είναι π.χ. το "Οὐ ποιήσεις σεαυτῷ εἲδωλον οὐδὲ παντὸς ὁμοίωμα...". Η ορθοδοξία, μετά το φοβερό αιώνα της εικονομαχίας, έδωσε μια λύση που, εμένα τουλάχιστον, με ικανοποιεί. Οι εικόνες που προσκυνάμε, δεν είναι ομοιώματα οποιουδήποτε υλικού αντικειμένου, αλλά μάλλον απεικόνιση του πώς ο προσκυνητής φαντάζεται πως ο Θεός από απέναντι βλέπει όσα ο ζωγράφος απεικονίζει. Κοιτάξτε την απουσία ή μάλλον την αντιστροφή της προοπτικής στις βυζαντινές εικόνες.

Η άλλη μεγάλη διαφορά είναι η έννοια του τριαδικού Θεού. Αφού είναι Ένας, πώς είναι τρισυπόστατος; Τη θεότητα, που είναι μεταφυσική, δεν μπορεί ο ανθρώπινος νους να την κατανοήσει, μόνο κάπως να την προσπελάσει. Στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο ο Άγιος Αθανάσιος παρομοίωσε τη θεία ουσία με ένα κεραμίδι που αποτελείται από χώμα, νερό και φωτιά. Είδαν, λέγεται, οι πιστοί τη φωτιά να πηγαίνει πάνω, το νερό να χύνεται κάτω και το χώμα να μένει στο χέρι του Αγίου. Πώς όμως ο Ιησούς έγινε Υιός του Θεού; Θα ήταν βέβηλο μάλλον παρά ιερή εξήγηση να φανταστούμε ότι ένα σπερματοζωάριο του Θεού γονιμοποίησε ένα ωάριο της Παρθένου Μαρίας. "Πνεῦμα ὁ Θεός", γράφει ο Ιωάννης και το Πνεύμα είναι ασώματο, άυλο. Τι σημαίνει όμως η έννοια του τέκνου;

Βιολογικά είναι το ον που προκύπτει από τη γονιμοποίηση ενός ωαρίου από ένα σπεραματοζωάριο. Το τέκνο όμως έχει και άλλες, πλην της βιολογικής, σημασίες. Μπολιάζω μια νερατζιά με ένα μόσχευμα λεμονιάς. Προκύπτει μια λεμονιά που είναι "τέκνο" της νερατζιάς. Η κλώσα φροντίζει τα κλωσόπουλα που προέκυψαν όχι από τα αυγά που γέννησε, αλλά από εκείνα που επώασε, έστω και αν τα είχε γεννήσει άλλη κότα. Αν ένα αρνάκι γεννηθεί πεθαμένο, η προβατίνα θρηνεί. Αν μια άλλη γέννησε πολλά που δεν μπορεί να τα θρέψει, ο καλός ποιμένας γδέρνει το πεθαμένο, με την προβιά του ντύνει ένα από τα πολλά και το φέρνει κοντά στη θρηνούσα προβατίνα. Αυτή, από τη μυρωδιά της προβιάς, το δέχεται δικό της, και το νεογέννητο αρχίζει να θηλάζει, προς μέγιστη απόλαυση και των δύο όντων. Η προβιά αφαιρείται, αλλά το αρνάκι είναι πια τέκνο αυτής της προβατίνας.

Λίγο μετά τη γέννηση ενός ανθρώπινου όντος, αυτό εισάγεται στην κοινωνία του με ειδική ιεροτελεστία. Την εισάγει ένα πρόσωπο εντεταλμένο από την κοινωνία (ιερέας, δήμαρχος, ληξίαρχος). Απαραίτητη, εκτός από την πράξη του ιερέα, είναι η παρουσία των γονιών, αλλά και ενός (καλύτερα περισσοτέρων) μάρτυρα από την κοινωνία, του αναδόχου. Όλοι αυτοί είναι μάρτυρες ότι το νέο ον είναι τέκνο των συγκεκριμένων γονιών. Έστω και αν δεν το γέννησαν αυτοί. Ο Οκταβιανός Αύγουστος ήταν υιοθετημένος γιος του Ιούλιου Καίσαρα. Μ΄ αυτή την έννοια, τίποτε δεν εμποδίζει ένα μη βιολογικό τέκνο να είναι γνήσιος, δηλαδή αναγνωρισμένος, γιος (ή κόρη) κάποιων γονιών.

Ένας άλλο τρόπος να προσπελάσουμε την τριαδικότητα μιας μονάδας είναι το τρισυπόστατο της ανθρώπινης ύπαρξης. Αρχίζει να υπάρχει ένα ανθρωπάκι με τη γονιμοποίηση ενός μητρικού ωαρίου από ένα πατρικό σπερματοζωάριο. Το νέο ον υπάρχει σε σχέση με το συνολικό φυσικό, αισθητό περιβάλλον του, καθώς διαφέρει ποιοτικά από αυτό. Το αισθητό Εγώ γεννήθηκε. Μέσα στη μήτρα, στην επιφάνεια του εμβρύου υπάρχουν πλήθος αισθητήρες που υποδέχονται από μέσα και απέξω πάμπολλα ερεθίσματα που είναι σταθερά και ίδια. Επομένως δεν αντιλαμβάνεται τη διαφορά του από το περιβάλλον του και άρα, γι΄ αυτό το ίδιο, είναι ανύπαρκτο. Ως τον τοκετό. Εκείνη τη στιγμή οι αισθητήρες του, ενώ συνεχίζουν να δέχονται σταθερά ερεθίσματα από μέσα του, δέχονται και ένα καταιγισμό από ποικίλα, διαρκώς μεταβαλλόμενα, σήματα από το περιβάλλον του. Έτσι το νεογνό αντιλαμβάνεται τη διαφορά του από το περιβάλλον του και γεννιέται το νοητό Εγώ που βιώνει αυτή τη διαφορά. Θα ακολουθήσει η εισαγωγή του νέου όντος στην κοινωνία του, όπως αναφέρθηκε παραπάνω και θα γεννηθεί το κοινωνικό Εγώ. Η ενότητα του Εγώ δεν αίρεται με τις τρεις υποστάσεις του. Το νοητό Εγώ δεσπόζει στις άλλες δύο, καθώς το αισθητό Εγώ "είναι" ό,τι το νοητό Εγώ "έχει" και το κοινωνικό Εγώ "είναι" ό,τι το νοητό Εγώ "θέλει". Και να τώρα ένα ανθρώπινο πρότυπο μιας τρισυπόστατης Ενότητας, όπως η θρησκεία μας προβάλλει το Θεό. Ο Πατήρ είναι, σαν το νοητό Εγώ, άυλος, αμέθεκτος, μόνο νοητός, όχι αισθητός. "Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν, καὶ Θεός ἦν ὁ Λόγος... Καὶ ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο". Η μετατροπή του πνευματικού Λόγου του Θεού σε σάρκα αισθητή, τον Υιόν Του, αντιστοιχεί στο αισθητό Εγώ. Και το Πνεύμα το Άγιον, "ὃ πέμψει ὁ πατὴρ ἐν τῷ ὀνόματί μου, διδάξει πάντα καὶ ὑπομνήσει ὑμᾶς πάντα ἃ εἶπον ὑμῖν",  αντιστοιχεί βέβαια στο κοινωνικό Εγώ.

Η τρισυπόστατη ουσία του ενός Εγώ βοηθά να κατανοήσουμε πλήθος ανθρώπινων προβλημάτων. Ο χρόνος μας διαιρείται σε αισθητό, νοητό και κοινωνικό, καθένας γύρω στο τρίτο του ημερονυκτίου του ενήλικα. Το αισθητό ωάριο είναι αφιερωμένο στην ικανοποίηση των σωματικών αναγκών, φαγητού, ύπνου, έρωτα, συνήθως μέσα στο σπίτι μας. Το κοινωνικό ωάριο, είναι αφιερωμένο στην ικανοποίηση των κοινωνικών, επαγγελματικών και πολιτικών κυρίως, αναγκών μας στην αγορά. Και το νοητό στην ικανοποίηση των αμιγώς προσωπικών επιθυμιών μας, στην αυτοπραγμάτωσή μας, όταν κάνουμε ό,τι θέλομε οπουδήποτε, με μόνο εμπόδιο την ελεύθερη βούληση των άλλων. Κανονικά, σε μια φάση της ζωής μας (θητεία) υποτάσσομε απόλυτα τη βούλησή μας στη βούληση της κοινωνίας μας και υπακούμε υποχρεωτικά ό,τι μας διατάζει ο ανώτερος. Αυτό, σε μια δημοκρατία αντισταθμίζεται από μια υποχρεωτική θητεία μας στην οποίαν εμείς διατάζομε ως εξουσία τους άλλους, όπως όταν κληρωνόμαστε βουλευτές ή ποινικοί δικαστές από το σύνολο του λαού. Στο επαγγελματικό μας ωράριο κάνομε επίσης ό,τι μας εντέλλεται ο προϊστάμενος και όχι ό,τι θέλομε εμείς (ιεραρχία). Σε μια δημοκρατία όμως μόνοι μας επιλέγομε έναν επαγγελματικό ρόλο που ταιριάζει σε ό,τι εμείς επιθυμούμε και, αν δεν μας αρέσει, αλλάζομε επάγγελμα με τον όρον ότι, στη δημοκρατία δεν ισχύει το "ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω", που σημαίνει εργασία ή λιμοκτονία. Στην αλλοτριωμένη κοινωνία όμως που ζούμε, η άρχουσα τάξη προσπαθεί να ελέγχει και το νοητό μας ωράριο διαμέσου των πανίσχυρων ΜΜΕ. Εξαγοράζει κοινωνικό και νοητό ωράρια με παροχές στο αισθητό (μακρότερη ζωή, ελεύθερος έρωτας κλπ).